Tia UV không chỉ gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người như tổn thương đến mắt, gây ung thư da, cháy nắng mà còn làm cho da bị xấu, bị lão hóa da. Trong bài viết này namtt sẽ cùng bạn tìm hiểu rõ hơn về tia UV, có mấy loại tia UV và chỉ số tia UV bao nhiêu là có hại.
Tia UV là gì
Tia UV (Ultraviolet) hay còn được gọi là tia cực tím, tia tử ngoại là một loại sóng điện từ có bước sóng ngắn hơn ánh sáng có thể nhìn thấy bằng mắt và có bước sóng dài hơn bước sóng của tia X.
Tia UV hiện được chia thành 2 vùng bao gồm vùng từ ngoại xa hay còn gọi là vùng tử ngoại chân không có bước sóng từ 200 – 10 nm và vùng tử ngoại gần có bước sóng từ 380 – 200 nm.
Tia UV có ở đâu
Màu tím là màu sắc có bước sóng ngắn nhất mà mắt người có thể nhìn thấy được, còn tia cực tím là tia có màu sắc bên trên của màu tím do đó mắt người không thể nhìn thấy được tia UV. Tuy nhiên, có một số loại động vật lại có thể nhìn thấy tia cực tím như chim, ong, bò sát…
Tia cực tím là tia sáng từ mặt trời tỏa ra với 3 loại chính gồm tia UVA, UVB và UVC nghĩa là cứ có ánh sáng mặt trời là có tia cực tím.
Tuy nhiên thì khi chiếu xuống bề mặt của trái đất thì chỉ có tia UVA và một phần tia UVB còn tia UVC sẽ bị tầng ozone hấp thụ.
Mật độ tia UV phụ thuộc vào
- Vị trí địa lý: Cường độ tia UV mạnh hay yếu thường lớn ở vùng nhiệt đới và đặc biệt là khu vực gần với đường xích đạo và ngược lại những vùng càng xa xích đạo thì cường độ của tia UV càng yếu.
- Độ cao: Cường độ của tia UV thường sẽ tỉ lệ thuận với độ cao so với mực nước biển tức là càng lên cao là mật độ tia UV càng mạnh.
- Thời điểm trong ngày: Tia UV thường tập trung nhiều vào buổi trưa nhất là khi mặt trời lên cao và chiếu trực tiếp vuông góc với bề mặt của trái đất thường từ 10 – 14 giờ hàng ngày.
- Môi trường và khung cảnh: Ở những nơi có không gian rộng và có bề mặt phản xạ cao như cát, tuyết thì mức độ tia UV có thể tăng gấp đôi sau khi những tia UV được phải xa của về mặt tuyết. Còn trong các thành phố lớn nơi có nhiều tòa nhà cao tầng và cây cối thì tia UV lại thấp hơn.
Tác hại của tia UV
- Tia UVA là tia cực tím chiếm đến 97% lượng tia UV từ mặt trời, là tia sáng dễ dàng xuyên qua tầng ozone xuống trái đất gây tác hại đến da và mắt. Tia UVA có thể xuyên qua giác mạc của mắt đi vào thủy tinh thể hoặc võng mạc của mắt gây ra tình trạng đục nhân mắt hoặc thoái hóa hoàng điểm.
- Tia UVB tuy có thể xuyên qua tầng ozone nhưng cũng có một phần bị tầng ozone cản lại và chỉ chiếm khoảng 3% tia UVB có thể xuống mặt đất. Tia UVB có tác hại giúp cơ thể kích thích quá trình chuyển hóa melanin khiến cho da trở nên tối, rám nắng, cháy nắng, gây ung thư da, gây bạc màu, xuất hiện nếp nhăn, gây viêm giác mạc, hạt kết giác mạc, mộng.
- Tia UVC là tia có các tác hại gây tổn thương nhiều nhất đến da và mắt, tuy nhiên các tia UVC lại không thể đến trái đất do các tia UVC bị tầng ozone hấp thụ ngăn cản lại. Tuy nhiên hiện nay tầng ozone đang có xu hướng mỏng đi, cũng như đã xuất hiện nhiều lỗ thủng tạo điều kiện cho tia UVC có thể đến mặt đất gây tác hại đến sức khỏe.
Lợi ích của tia UV
Ngoài những tác hại thì tia UV cũng mang lại nhiều lợi ích cụ thể:
- Giúp cơ thể tổng hợp vitamin D, vitamin D là hoạt chất giúp cơ thể sử dụng phốt pho và canxi giúp làm cho xương và răng trở nên chắc khỏe hơn.
- Ngoài ra, tia UV còn được ứng dụng trong các điều trị các bệnh về da như bệnh vảy nến, đồng thời giúp làm giảm triệu chứng.
- Giúp khử trùng và tiệt trùng thì tia UV lại mang lại hiệu quả có công dụng giết chết các vi sinh vật như vi khuẩn, virus…
Tia UV có mấy loại
Khi quan tâm đến ảnh hưởng của tia UV đến môi trường và sức khỏe con người thì tia UV đã được chia làm 3 loại gồm:
Tia UVA
Tia UVA là tia có bước sóng từ 380 – 315 nm còn được gọi là ánh sáng đen hay sóng dài, tia UVA chiếm đến 97% tia nắng mặt trời. Tia UVA có tác hại khiến da trở nên nhăn nheo, gâu lão hóa da… Để có thể chống lại tia UVA thì oxit titan và oxit kẽm mang lại hiệu quả.
Tia UVB
Tia UVB là tia có bước sóng từ 315 – 280 nm hay còn được gọi là sóng trung. Tia UVB gây ra tác hại như gây cháy nắng, làm giảm khả năng sản xuất elastin và collagen trên da.
Tia UVC
Tia UVC là tia có bước sóng ngắn hơn 280 nm hay còn được gọi là sóng ngắn hoặc sóng có tính tiệt trùng. Tia UVC và một phần của tia UVB không thể tới được trái đất vì bị tầng ozone hấp thu ngăn cản lại. Tia UVC có tác hại tiêu diệt acid nucleic trong các tế bào và tác hại phá hủy ADN tồn tại ở trong cơ thể sống.
Chỉ số tia UV bao nhiêu là có hại
Các tia UV có những mức năng lượng khác nhau sẽ gây ra những tác hại khác nhau đối với môi trường sống cũng như với sức khỏe con người như:
- Tia UVA (có bước sóng 380 – 315 nm): có thể xuyên qua tầng ozone có thể gây lão hóa da, khiến da bị sạm nám, nhăn nheo…
- Tia UVB (có bước sóng 315 – 280 nm): một phần bị tầng ozone và khí quyển hấp thu ngăn lại chỉ có 1 phần có thể xuyên qua xuống bề mặt trái đất gây ra tình trạng say nắng, khiến cho da bị đen, gây ra các tổn thương cho da.
- Tia UVC ( có bước sóng 280 – 100 nm): Đây là tia có tác hại rất lớn đến con người có thể gây ung thư da nhưng tia UVC bị tầng ozone ngăn lại.
Theo cơ quan bảo vệ môi trường Mỹ (EPA) thì chỉ số UV dao động từ 0-2 là thấp và chỉ số UV từ 8-10 có thể gây bỏng da trong vòng 25 phút, còn nếu chỉ số UV từ 11 trở lên thì rất nguy hiểm có thể gây tổn thương da, khiến mắt bị bỏng trong vòng 15 phút mà không được bảo vệ.
Cách bảo vệ da trước tác hại của tia UV
Kem chống nắng
Kem chống nắng, xịt chống nắng, viên uống chống nắng là những sản phẩm có công dụng giúp bảo vệ da khỏi tác hại của tia UV hiệu quả. Khi chọn mua kem chống nắng thì bạn nên chọn sản phẩm giúp chống cả tia UVA và UVB có chỉ số chống nắng SPF ≥ 30.
Trang phục
Khi ra ngoài trời nắng để tránh làn da cảu bạn tiếp xúc trực tiếp với tia UV từ ánh nắng mặt trời thì bạn nen dùng nón, mũ vành rộng, quần áo, kính mát để bảo vệ.